Setting: een groep directeuren van de Rijksoverheid twee dagen ‘op Zuid’, in Rotterdam; een jaarlijks terugkerend evenement waar de groep tien jaar geleden mee is gestart, nadat hun officiële leiderschaps-programma was afgerond.
Omdat het precies tien jaar geleden was dat de groep ‘voet op Zuid’ zette, wilden ze dit jaar graag terug. Klaar voor nieuwe ontmoetingen, en klaar voor de discussie hoe het nu verder moet in de nieuwe rolverdelingen waarbij het Rijk meer verantwoordelijkheden legt bij gemeente, maatschappelijke organisaties en de mensen in het land, de stad, buurt en wijken. Ik mag hier jaarlijks bij zijn want onder andere met mij is dit hele gezelschap tien jaar geleden aan hun ontdekkingstocht begonnen.
BUITENWERELD
In ons ochtendprogramma gingen we letterlijk en figuurlijk de buitenwereld in. De directeur van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid vertelde ons over de status en de ontwikkelingen, en daarna werden we mee genomen naar één van de basisscholen in de wijk. Daar ontmoetten we de zeer bevlogen directeur. Hij raakte niet uitgesproken over ‘zijn’ bijzondere school, de mooie resultaten tot nu toe, maar ook over de evenzovele uitdagingen die nog in het verschiet liggen. Een gedreven filosoof illustreerde dit vervolgens met een dynamische presentatie over zijn analyse hoe de leerlingen inderdaad beter gaan presteren als er naast de reguliere lessen ook op een andere manier in hen wordt geïnvesteerd, zoals met judo, tuinieren, filosofie en kooklessen. Ook de participatie van ouders blijkt van grote waarde. De Rotterdamse wethouder, verantwoordelijk voor de portefeuilles arbeidsmarkt, hoger onderwijs, innovatie en participatie, gaf daarna haar bespiegelingen op alle veranderingen en beaamde dat er nog veel te doen en ook te winnen is.
Aan het einde van de ochtend werden we gastvrij onthaald bij een aantal bewoners thuis. Onder het genot van lekkere hapjes vertelden zij ons hun persoonlijke ervaringen over wonen, werken, leren en leven in hun wijk.
Zo zie je, een stad kunnen we in al onze zintuigen beleven als we er doorheen wandelen en her en der mensen spreken. De één doet dit meer visueel, de ander auditief en een derde via bepaalde lichaamssensaties. Zo is het ook met een organisatie of een andere (sociaal) systeem waar we deel van uitmaken. Dat doen we vaak onbewust, met een distantie en de (on)opmerkzaamheid van een passant.
BINNENWERELD
Toch gebeurt er dan ook wat op onbewust niveau, in onze binnenwereld. Sowieso roept een herhaling na tien jaar herinneringen op die we al hadden opgeslagen. En deze dag voegt daar weer een reeks nieuwe impressies aan toe. Er is dus meer dan alleen de observatie. Opgeslagen ervaringen en herinneringen uit het verleden en de eigen invulling van de werkelijkheid maken hoe je het moment nu beleeft. Dat is eigenlijk wat er altijd gebeurt en dat gold die dag zeker voor ons.
Maar ja, ga dan de uitdaging maar aan om al deze bewuste en onbewuste herinneringen, verschillende waarheden en nieuwe indrukken te verwerken in een integraal begrip van de situatie en binnen een toch wel korte tijd. Toch hebben we het geprobeerd. We hebben ‘opstellingenwerk’ ingezet als een manier om de ervaringen van de ochtend te doorvoelen met als doel mogelijk nieuwe oplossingsrichtingen te vinden voor de thema’s die we in de ochtend aangereikt hebben gekregen. Met een ingebrachte vraag, en onder begeleiding, werden de deelnemers als een soort schaakstukken op een speelbord in de ruimte neergezet. Zo werden de onderlinge verhoudingen zichtbaar en werd het steeds duidelijker waar het eigenlijk wringt. We kwamen daarmee voorbij aan de discussie en voorbij aan de persoonlijke meningen. Dat zijn terreinen waarop je het ergens altijd oneens blijft met elkaar. Nu deelden we een 3D beeld, en daar deed ieder z’n eigen inzichten aan op. En dat was spannend, leuk en leerzaam. Tot concrete plannen zijn we nog niet gekomen maar we zagen wel flarden van mogelijk oplossingsrichtingen. In de Rotterdamse metro op weg naar huis werd nog levendig doorgepuzzeld op deze ervaring…
MEER INFORMATIE
Voor als je meer wilt weten over hoe een opstelling in zijn werk gaat verwijs ik je graag door naar Bureau VanWaar. Als medeorganisator van deze dagen had ik hen gevraagd het middagprogramma middels een maatschappelijke opstelling voor ons te verzorgen: www.ikenjijopstellingen.nl/vanwaar
Zelf volg ik bij een van hen een training “tafelopstellingen”. In plaats van menselijke representanten worden dan voorwerpen en poppetjes gebruikt om naar een situatie te kijken – naar ons gepuzzel in de metro bijvoorbeeld.
